نحوه ی تولید نخ ابریشم و ویژگی های آن

ابریشم به وسیله ی کرم ابریشم تولید می شود و جزء الیاف حیوانی به حساب می آید و جنس آن از پروتئین می باشد. ابریشم تنها لیف یکسره ی طبیعی و فیلامنتی می باشد و قیمت بسیار بالایی دارد و در مصارف مختلفی مثل تولید پوشاک به خصوص پوشاک زنانه، دستمال گردن، کروات و مصارف پزشکی مانند نخ بخیه کاربرد دارد.

این لیف ارزشمند بیشتر در کشور های شرق آسیا تولید می شود و در ایران، بیشتر در نواحی شمال کشور مثل استان های گیلان، گلستان و مازندران تولید می شود.

الیاف ابریشم را دو نوع کرم ابریشم به نام های کرم ابریشم اهلی (پرورشی)  و کرم ابریشم وحشی تولید می کنند، الیاف تولید شده توسط کرم ابریشم وحشی اگرچه دارای مقاومت، استحکام و انعطاف پذیری بیشتر است ولی این الیاف نایکنواخت هستند و قطر آنها در طول لیف متغیر است ولی الیاف تولید شده توسط کرم ابریشم اهلی، بسیار مرغوب هستند که برای تولید انواع لباس و پوشاک استفاده می شود و رنگ و قطر آنها بسیار مناسب است بنابراین الیاف ابریشم تولید شده توسط کرم ابریشم اهلی در این مقاله مد نظر ما می باشد.

کرم ابریشم به دو منظور تولید الیاف یا نخ ابریشم و تهیه ی تخم نوغان یا همان تخم کرم ابریشم برای پرورش مجدد کرم ابریشم پرورش داده می شود. کرم ابریشم از برگ درخت توت تغذیه می کند و در هر منطقه ای که درخت توت وجود داشته باشد کرم ابریشم قابل پرورش است. برای پرورش کرم ابریشم، تخم کرم ابریشم را در داخل یک سینی می گذارند و در یک محیط نسبتا مرطوب و گرم قرار می دهند که در حدود یک ماه بعد تخم ها باز می شوند و لارو کرم ابریشم از آنها خارج می شود که طول این لارو ها حدود 6.5 میلی متر می باشد.

پس از آنکه لارو ها از تخم خارج شدند باید تغذیه دادن به آنها را شروع کرد که باید برگ های توت را به اندازه های کوچک خرد و بر روی لارو ها گذاشت تا از آن تغذیه کنند و رشد کنند وقتی که لارو ها به طور کامل رشد کردند دیگر به آنها برگ درخت توت نمی دهند و به جای آن شاخه های کوچک درخت بلوط به همراه برگ های این درخت به آنها داده می شود. در این مرحله که کرم ها به رشد کامل رسیده و آماده ی تنیدن پیله هستند از شاخه های بلوط بالا می روند و بر روی برگ ها و شاخه های کوچک بلوط پیله می تنند.

حدود یک ماه بعد از تنیده شدن پیله، کرم داخل پیله تبدیل به پروانه می شود و پیله را سوراخ کرده و از آن خارج می شود تا بالغ شود و تخم ریزی کند. در صنعت تولید ابریشم فقط پیله هایی که برای تولید تخم کرم ابریشم در نظر گرفته شده اند طوری نگهداری می شوند تا کرم داخل آنها تبدیل به پروانه شود و برای تخم ریزی پیله را سوراخ کند و از آن خارج شود.

پیله هایی که سوراخ شده باشد و پروانه از آن بیرون آمده باشد برای تولید نخ ابریشم و ابریشم کشی مناسب نمی باشند زیرا تار های ابریشم در چند جا دچار پارگی شده است و این الیاف مناسب تولید نخ ابریشم نمی باشند. در صنعت پروش کرم و تولید نخ ابریشم، سالم بودن پیله بسیار حائز اهمیت است و پیله هایی که الیاف ابریشم از آنها برداشت می شوند نباید سوراخ شدگی یا تو رفتگی داشته باشد و باید کاملا سالم باشند.

به عملیات جداسازی الیاف ابریشم از پیله و پیچیدن آن بر روی قرقره ابریشم کشی می گویند؛ استحصال ابریشم از پیله به دو روش سنتی یا دستی و کارخانه ای یا صنعتی انجام می شود که معمولا نخ های ابریشم تولید شده توسط کارخانه ها از نظر یکنواختی بهتر از نخ های تولیدی به روش سنتی می باشد.

هنگامی که بر روی پیله ها عملیات ابریشم کشی انجام می شود مقداری از الیاف ابریشم بر روی آنها باقی می ماند و این الیاف باقی مانده بر روی پیله خرد می شوند و در عملیات دیگر الیاف کوتاه ابریشم از آنها به دست می آید که این الیاف کوتاه به دست آمده تحت عملیاتی مانند عملیات ریسندگی پنبه ریسیده شده و به نخ ابریشم تبدیل می شوند. البته کیفیت نخ ریسیده شده از الیاف کوتاه ابریشم کمتر از نخ ابریشم یکسره (فیلامنتی) است.

در بعضی مواقع الیاف کوتاه ابریشم با الیاف کوتاه طبیعی و مصنوعی دیگر مخلوط و ریسیده می شوند که نخ های به دست آمده از آنها برای تهیه ی انواع پارچه های لباسی و خانگی مورد استفاده قرار می گیرند.

همان طور که در ابتدا اشاره شد،  پروتئین ماده ی اصلی تشکیل دهنده ی ابریشم است و پروتئین ابریشم به پروتئین پشم (کراتین) بسیار شبیه می باشد و این دو نوع پروتئین از نظر ترکیبات و عناصر تشکیل دهنده با هم تفاوت دارند که در پروتئین ابریشم عنصر گوگرد وجود ندارد ولی در پروتئین پشم گوگرد وجود دارد به همین دلیل یکی از راه های شناسایی ابریشم از پشم در آزمایشگاه، شناسایی گوگرد در این الیاف است. در ادامه برخی از خواص ابریشم را توضیح می دهیم:

رنگ الیاف ابریشم: رنگ الیاف ابریشم زرد کمرنگ یا سفید می باشد، الیاف بلند تر ابریشم دارای رنگ سفید تر و شفاف تر هستند در حالی که الیاف داخلی پیله بیشتر به زردی می گرایند. الیاف صمغ گیری شده شفاف تر از الیاف صمغ گیری نشده هستند و هنگامی که الیاف ابریشم رنگرزی می شوند شفافیت آنها کمتر می شود.

طول الیاف ابریشم: طول الیاف ابریشم از 400 تا 800 متر متغیر است و ابریشم در بین الیاف طبیعی بلند ترین طول را دارد و تنها لیف فلامنتی طبیعی می باشد.

جذب رطوبت الیاف ابریشم: ابریشم در بین الیاف نساجی دارای جذب رطوبت بالایی است و در شرایط استاندارد یعنی 65 درصد رطوبت نسبی و 20 درجه ی سانتی گراد، تا 35 درصد جرم خود را رطوبت جذب می کند.

افزایش طول الیاف ابریشم: الیاف ابریشم می توانند تا 35 درصد طول خود افزایش طول داده و سپس پاره شوند و این افزایش طول الیاف ابریشم در میان الیاف طبیعی بسیار بالاست و بعد از الیاف پشم، بالاترین افزایش طول تا حد پارگی را دارند.